Konflikt pod kontrolą

 Konflikt pod kontrolą czyli alternatywne sposoby rozstrzygania sporów

 Alternatywne sposoby rozstrzygania sporów (zwane w skrócie ADR od angielskiej nazwy. Alternative Dispute Resolution), to metody rozwiązania konfliktów, gdzie neutralna trzecia strona pomaga stronom zaangażowanym w spór osobom osiągnąć porozumienie. Najczęstszą alternatywą dla procesu sądowego są mediacja i arbitraż. Ale korzysta się również z innych – mniej sformalizowanych form jako negocjacje i koncyliacja.

Jak uniknąć procesu sądowego?

Instytucja mediacji została wprowadzona w k.p.c. i stanowi obok arbitrażu jeden z uregulowanych prawnie polubownego sposobu załatwienia sporu. W mediacji bezstronna i neutralna trzecia strona (mediator) próbuje pomóc stronom w osiągnięciu porozumienia. Zadaniem mediatora jest ułatwienie stronom komunikacji, w szczególności zaś pomoc skonfliktowanym stronom w zrozumieniu interesów leżących u podstaw ich stanowisk. Pracując ze stronami razem i czasem oddzielnie, mediatorzy starają się pomóc im wypracować rozwiązanie, które jest zrównoważone i akceptowalne dla obu stron.

Mediację prowadzi się przed wszczęciem postępowania sądowego lub w trakcie postępowania sądowego – za zgodą stron. Warunkiem mediacji jest dobrowolność, a często odbywa się z inicjatywy stron. W przypadku mediacji, inaczej niż w sądzie, strony same znajdują rozwiązanie sytuacji, w której się znalazły. Strony mają tu – w przeciwieństwie do procesu sądowego – bezpośredni wpływ na efekt końcowy, panują nad przebiegiem sprawy i mają kontrolę nad rezultatem. Celem mediacji nie jest podział na zwycięzców i przegranych, ale wypracowanie takiego rozwiązania, które będzie satysfakcjonujące dla obu stron sporu. Mediacje mogą być pośrednie lub bezpośrednie, mediator odpowiada za kontakt ze stronami i harmonogram mediacji. Wszystko odbywa się jednak w porozumieniu ze stronami. Mediator sporządza protokół z mediacji, a gdy udało się zawrzeć ugodę – umieszcza ją w protokole lub załącza do protokołu i przesyła do sądu. Sąd może uznać ugodę za niedopuszczalną, jeżeli jej treść jest niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa.

Zalety mediacji

Mediacja jest dobrowolna, co oznacza, że strony mogą zdecydować się na udział w procesie i mają kontrolę nad wynikiem i co daje uczestnikom poczucie autonomii i wpływu na proces rozstrzygania sporu. 

Proces mediacji skupia się na wspólnym poszukiwaniu rozwiązania i budowaniu porozumienia, co prowadzi do osłabienia konfliktu i poprawy relacji między stronami. Mediator pomaga stronom zrozumieć siebie nawzajem i pracować nad rozwiązaniem problemu.

Mediacja zazwyczaj jest szybsza niż tradycyjne postępowanie sądowe. Strony mają większą kontrolę nad harmonogramem i mogą uniknąć długotrwałych procesów sądowych, co przyspiesza rozwiązanie sporu.

Mediacja jest zazwyczaj tańszą opcją niż procesy sądowe. Uniknięcie kosztów związanych z prawnikami, opłatami sądowymi i innymi wydatkami związanymi z procesem sądowym sprawia, że mediacja jest bardziej ekonomiczna. Charakteryzuje się też zazwyczaj wysokim stopniem poufności. Informacje ujawnione w trakcie mediacji są chronione, co sprzyja otwartości i uczciwości stron w poszukiwaniu rozwiązania.

Strony biorą czynny udział w procesie mediacji, co oznacza, że same decydują o rozwiązaniu swojego sporu. To daje im większą kontrolę nad rezultatem i zwiększa prawdopodobieństwo akceptacji osiągniętego porozumienia.

Mediacja umożliwia elastyczność w znalezieniu rozwiązań. Strony nie są ograniczone standardowymi procedurami sądowymi i mogą dostosować rozwiązanie do swoich unikalnych potrzeb i interesów.

W przeciwieństwie do procesu sądowego, mediacja skupia się na budowaniu porozumienia, co może pomóc w zachowaniu relacji między stronami. To szczególnie ważne w sytuacjach, gdzie długotrwałe konflikty mogą negatywnie wpływać na współpracę. Proces mediacji uczciwie traktuje obie strony, co zwiększa szansę na przyszłe porozumienia i współpracę między nimi. Mediacja pozwala na uwzględnienie różnych aspektów sporu i interesów stron, co prowadzi do bardziej zrównoważonych i trwałych rozwiązań.

Warto jednak zaznaczyć, że ugodą nie można ustalić wszystkich stosunków. W myśl przepisów k.p.c., niedopuszczalne jest zawarcie ugody w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Strony nie mogą zawrzeć ugody w sprawach dotyczących rozwodu i separacji, unieważnienia małżeństwa; sprawach o ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa. Nie można zawrzeć ugody w sprawach, w których sąd ma za zadanie jedynie potwierdzić zaistniały stan prawny np. i stwierdzenie zasiedzenia.

Sąd Arbitrażowy

Inną alternatywną do procesu sądowego metodą rozstrzygania sporów jest arbitraż prowadzony w oparciu o klauzulę arbitrażową zawartą w umowie między stronami. Poddanie sporu pod arbitraż wymaga porozumienia stron określającego przedmiot sporu lub stosunek prawny wywołujący spór (art. 1161 § 1 k.p.c.). Arbitraż to procedura, w ramach której spór jest przedstawiany, za zgodą stron, jednemu lub kilku arbitrom, którzy podejmują wiążącą decyzję w sprawie. Wybierając arbitraż, strony decydują się na prywatną procedurę rozstrzygania sporów zamiast skierowania sprawy do sądu powszechnego. Jest więc to podobne do procesu sądowego, jednak stronom zależy na szybszym rozstrzygnięciu sprawy. Arbitraż składający się z dobrych i kompetentnych arbitrów sprawę rozstrzygnie szybciej i co najmniej tak dobrze, jak w sądzie powszechnym.

 Ponadto arbitraż jest dobrowolny, czyli może mieć miejsce tylko wtedy, gdy obie strony się na niego zgodzą. W przypadku przyszłych sporów wynikających z umowy, strony umieszczają klauzulę arbitrażową w odpowiedniej umowie. Strony wybierają arbitrów lub arbitra. Oprócz sędziów mogą wybierać takie istotne elementy jak właściwe prawo, język i miejsce arbitrażu. Pozwala to im zapewnić całkowitą bezstronność i brak poczucia przewagi jednej ze stron. W przeciwieństwie do mediacji, strona nie może jednostronnie wycofać się z arbitrażu.

 Arbitraż to poufna procedura i chronione są wszelkie informacje ujawnionych w trakcie tej procedury. Jest to szczególnie ważne w przypadku chęci ograniczenia dostępu do tajemnicy handlowej, która może być przedmiotem procesu.

Mediacje a arbitraż

Arbitraż jest bardziej związany z procesem sądowym i decyzją trzeciej strony, podczas gdy mediacja skupia się na wspieraniu strony w samodzielnym znalezieniu rozwiązania konfliktu, bez wymaganej decyzji trzeciej strony.

Czy są inne opcje? 

Inną z metod, choć nieuregulowaną wprost w przepisach jest koncyliacja. Jest to proces, w którym neutralna trzecia strona, zwana koncyliatorem, działa jako pośrednik w rozwiązywaniu sporu między dwiema lub więcej strony. Różnicę między mediacjami a koncyliacjami stanowi przede wszystkim fakt, że koncyliator pełni nie tylko rolę pośrednika między stronami konfliktu, pomagając im w porozumieniu się, ale często aktywnie działa, kreuje i proponuje rozwiązania. Angażuje się w proces sugerując konkretny plan działania lub rozwiązania. W przeciwieństwie do arbitra jednak koncyliator nie podejmuje decyzji ani nie narzuca rozstrzygnięcia.

Proces koncyliacji zazwyczaj opiera się na dobrowolności, co oznacza, że strony mogą zdecydować się na uczestnictwo w procesie koncyliacyjny. Koncyliacja jest często stosowana w sprawach cywilnych, handlowych, rodzinnych i innych obszarach, gdzie strony chcą uniknąć długotrwałego procesu sądowego. Koncyliacja jest stosunkowo elastyczną formą rozstrzygania sporów, która pozwala stronom na większą kontrolę nad procesem i wynikiem. Jej skuteczność zależy w dużej mierze od współpracy stron i gotowości do wspólnego poszukiwania rozwiązania. Koncyliacja również zapewnia poufność stronom.

Negocjacje to proces interakcji/komunikacji między dwiema lub więcej stron, które dążą do osiągnięcia porozumienia w sprawie wspólnie akceptowalnych warunków. Negocjacje mogą dotyczyć różnych dziedzin, takich jak biznes, polityka, stosunki międzyludzkie czy rozstrzyganie sporów. Kluczowym celem negocjacji jest znalezienie wspólnego gruntu lub kompromisu, który zadowala obie strony. Negocjacje zazwyczaj są dwustronne i biorą w nich udział jedynie strony lub/i osoby je reprezentujące.

Negocjacje obejmują co najmniej dwie strony. Mogą to być jednostki, grupy, przedsiębiorstwa, rządy lub inne podmioty. Głównym celem negocjacji jest osiągnięcie porozumienia, które satysfakcjonuje obie strony. Strony dążą do wypracowania rozwiązania, które uwzględnia ich interesy, potrzeby i ograniczenia. Negocjacje często prowadzą strony, które mają wspólne interesy lub chcą podjąć współpracę i potrzebują porozumieć się co do poszczególnych elementów jak cena, warunki umowy, dostawy, ustępstwa czy inne kwestie związane z porozumieniem.

Skuteczna komunikacja jest kluczowa w procesie negocjacji. Strony muszą jasno wyrażać swoje stanowiska, oczekiwania, a także słuchać i zrozumieć punkty widzenia drugiej strony. Negocjacje prowadzą do osiągnięcia korzyści, które są większe niż suma początkowych stanowisk stron. To może być rezultatem kreatywności, współpracy i elastyczności w trakcie negocjacji.

Istnieje wiele różnych stylów negocjacyjnych. Wybór stylu zależy od celów, relacji między stronami i kontekstu sytuacji.  Najczęstszymi stylami są styl kooperacyjny, gdzie strona korzystająca z tego stylu dąży do współpracy i budowania pozytywnych relacji. Skupia się na tworzeniu win-win sytuacji, gdzie obie strony uzyskują korzyści. Stara się zrozumieć i uwzględnić interesy drugiej strony. Styl rywalizacyjny – Strona stosująca styl rywalizacyjny jest skoncentrowany na osiągnięciu własnych celów i zwycięstwie w negocjacjach. Dąży do maksymalizacji swoich korzyści i dominacji nad drugą stroną. Zaleta jest efektywność w osiąganiu własnych celów, szybkość w podejmowaniu decyzji, umiejętność przewodzenia w negocjacjach, jednak rywalizacyjne podejście może prowadzić do utraty zaufania.  Styl rzeczowy: strona stosująca styl rzeczowy skupia się na faktach, danych i konkretach. Zwraca uwagę na aspekty merytoryczne i logiczne, eliminując emocje z procesu negocjacyjnego. Dąży do osiągnięcia logicznych i racjonalnych rozwiązań. Styl ten nie uwzględnia jednak aspektów emocjonalnych i minimalizuje ich wpływ na stanowisko.

W wielu przypadkach skuteczne negocjacje kończą się sporządzeniem pisemnego porozumienia lub umowy, w której są zawarte uzgodnione warunki i zobowiązania.

Negocjacje są nieodłącznym elementem prowadzenia działalności gospodarczej i są kluczowym narzędziem do rozwiązywania konfliktów, zawierania umów czy budowania trwałych relacji również tych biznesowych.

Jak osiągnąć sukces przy polubownym rozwiązaniu sporów?

1. Warto skupić się na przedmiocie sprawy i minimalizować emocje.
2. Należy otworzyć się na alternatywne rozwiązania i starać się wykreować najkorzystniejsze dla stron rozwiązanie.
3. Być obiektywnym – czyli opierać się na danych i faktach.
4. Postawić na szczerość i szanować swojego oponenta.